YAZ İSHALİ

AKUT İSHAL NEDENLERİ

Bakteriyel Kökenli İshaller; 

• Shigella

• Salmonella

• Non-tifoidal Salmonellalar

• Campylobacter jejuni Escherichia coli (ETEC, EHEC, EIEC, EPEC)

• Clostridium difficile Staphylocuccus aureus Bacillus cereus Vibrio cholerae 

Paraziter Kaynaklı  İshaller; 

• Giardia intestinalis

• Entamoeba histolytica 

Virüslere Bağlı İshaller; 

• Rotavirus

• Norwalk virus

• Enterik adenovirus

• Astrovirus

• Calicivirus

• BAKTERİYEL GASTROENTERİTLER (İSHALLER)

Staphylococcus enterotoksinini hazırlanan pastalar, dondurma, patates veya makarna salataları, çiğ yumurta ile hazırlanmış (mayonezli) salatalar, bu kontamine besinleri tükettikten sonra enterotoksinler ishal yapmaktadır.

Sempmtomlar gıda alındıktan 1-6 saat sonra başlar. Bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal ilk 6 saat içinde başlar. 24 saat içinde hasta iyileşir. Bacillus cereus, yağda kavrulmuş pirinç ve makarna gibi besinlerin yenmesi sonucu ortaya çıkmaktadır.

Clostridium perfringens, pişmiş etlerin geç servis edilmesi, oda sıcaklığında bekletilen et ürünler alındıktan 6-24 asaat sonra ishal ve karın ağrısına sebep olmaktadır. Antibiyotik verilmez.  

Shigella, hasta olan kişinin dışkısı, eller veya besinlerle bulaşmaktadir. Basilli dizanteriye yol açar. Hastada kramp şeklinde şiddetli karın ağrısı, ateş, çok sayıda, ancak azar azar mukuslu ishaller ortaya çıkar. İlk günlerde kansız olan gaita 4-5 gün içinde kanlı ishale dönüşür.

Hastalık 7 gün sürmektedir. Sıvı elektrolit tedavisi ve antibiotik tedavisi düzenlenmektedir. Salmonell typhi, tifo ateşi, karın ağrısı, dalak büyümesi, deliriyum görülebilen uzamış bir ateşli hastalıktır.

Yumurta ve diğer hayvansal gıdalar ya da dolaylı temas ile bulaşmaktadır. İnce barsak delinmesine (perforasyonu) ve kanamalara sebep olur.

Tifo ateşi 4 haftalık bir süklüsu içermektedir. Antibiyotik tedavisi gerekir. Escherichia coli TURiST İSHALİ yapar. Toksin salarak E.coli (ETEC) en sık olarak turist ishali yapar, Kanlı ishal, bulantı, kusma ve karında kramplar görülür. Hastaların 1/3’ünde ateş olur. İshal, kontamine et ve su alındıktan 7 gün sonra ortaya çıkar.

PARAZİTER İNFEKSİYONLARI

Entamoeba Histolytica: Kalın barsakta (kolonda iltihap gelişir ve ülserlere yol açar. Karın ağrısı, kanlı-mukuslu ishal, karın şişliği görülür. Defalarca gün içinde ishal atakları kanlı ve karın ağrısı atakları şeklinde gelişir.  

Giardia Lamblia: Turist ishalleri ve bakımevlerindeki ishallerin çoğundan sorumludur. Giardia kistlerin bulaşmış olduğu suyun içilmesi ve sebzelerin pişirilmeden yenmesiyle, infekte ellerle besine temas etmesiyle bulaşan bir paraziter hastalık etkenidir.

VİRÜS İSHALLERİ

Norovirus (Norwalk virus): hastalık yapma kabiliyeti (virulans etkisi) çok yüksektir. Bulaşması kişiden kişiye, yemeklerin veya suyun kontaminasyonu, eşyalar, virus kolay “aerosolize” olduğu için hava yolu ile (kapalı ortamdan kusan hastadan) bulaşır.

Salatalar, salata mayonez, sandoviçler, salamlar, ,ve içme suyu ile bulaşır. Kuluçka süresi 12 ile 48 saat arasıdır. Bulantı, ani başlayan ishal, hafif baş ağrısı, ateş (%50) ve titreme görülür, semptomlar 36 saatte geriler.

Sıvı alarak ve diyet ile geçer. Rotavirus ağızdan alındıktan sonra mide asidinden etkilenmeden incebarsaklara geçer. İshal, 39-40 C yüksek ateş, şiddetli bulantı-kusma, karın ağrısı gelişir. Su kaybı diğer ishallere göre daha şiddetlidir.

AKUT İSHAL İLE GELEN HASTAYA NELER YAPILIR?

Sıvı kaybının şiddetine, tansiyon ve nabız durumuna, oral yoldan gıda ve sıvı tüketimi yetersizse dehidratasyon durumuna gore tetkikler yapılır.  

Laboratuvar:

• Gaita tetkiki ve kültürü

• Rutin laboratuar testler

Tanıda altın standart, etkenin klinik materyalden üretilmesi ve tanımlanmasıdır. Dolayısıyla gaita tetkiki yapılmadan antibiyotik ve ishal kesici ilaçlar almamak gerekmektedir. İshal bir iki günden uzun sürerse mutlaka  doktorunuza başvurun. Bir gaita tetkiki tedavide çok yol gösterecektir.

TEDAVİ

Akut ishali olan hastanın genel durumu, sıvı elektrolit kaybının derecesiyle ilişkilidir. Yani ishalin klinik bulguları dehidratasyona bağlıdır. Dehidratasyon bulgularına hafif, orta ve ileri derecedir.

1. Hafif derecede dehidratasyon: Vücut ağırlığının %5’den daha az sıvı kaybedildiği bir durumdur.

2. Orta derecede dehidratasyon: Vücut ğırlığının %5-10’u kadar sıvı kaybedilmiştir.

3. İleri derecede dehidratasyon: Vücut ağırlığının %10’undan daha fazla sıvı Kaybı vardır. Oral rehıdratasyon sıvısı bir (1) litre suda,3.5 gr NaCl, 2.5 gr NaHCO 3 , 1.5 gr KCl ve 20 gr glukoz eklenerek hazırlanır.  ORS ev şartlarında da hazırlanabilir. 1 litre temiz suya ¾ çay kaşığı tuz,1 çay kaşığı karbonat, 4 yemek kaşığı şeker karıştırılır.Bu sıvıya 1 bardak portakal suyu veya 2 adet muz eklenebilir. İshalli hastalara yağlı, lifli, sütlü gıdalar ve kahve tavsiye edilmez . Orta derecede ve ileri derecedeki dehidratasyonu olan hastalar hastaneye yatırılır.

İSHAL OLMAMAK İÇİN NERELE DİKKAT ETMELİ

Kirli ellerde yerleşen organizmalar, ishal ve diğer enfeksiyonların oluşmasında önemli bir etken. Bulaşmasındaki en önemli şey, temiz olmayan gıda ve suların alınması.

İçme suları ve yiyeceklerin bağırsak enfeksiyonlarına neden olmaması için içme sularının ve yiyeceklerin yıkandığı suların temiz su kaynaklarından elde edilmiş olması önemli.

İshalden korunmanın en etkili yolu ellerin sık ve düzenli olarak yıkanması. Özellikle temiz su kaynaklarının sağlanması, meyve ve sebzelerin iyice yıkanması gerekir.

Pişirilmiş gıdalar uzun süre açıkta bırakılmamalı, hemen yenmeyecekse mutlaka buzdolabına kaldırılmalı. Açıkta satılan bırakılan gıdalar ise tüketilmemelidir.